Yıldızeli
1990 sayımına göre toplam nüfûsu 74.902 olup, 15.249’u ilçe merkezinde, 59.653’ü köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 44, Çırçır bucağına bağlı 16, Yavu bucağına bağlı 41, Direkli bucağına bağlı 22 köyü vardır. Yüzölçümü 2856 km2 olup, nüfus yoğunluğu 26’dır. İlçe toprakları genelde dağlık olup, küçük bir bölümü Karadeniz bölgesi sınırları içinde kalır. Kuzeybatısında Çamlıbel Dağları, güneybatısında Akdağlarla çevrilidir. En yüksek dağı Yıldız Dağıdır. Dağlardan kaynaklanan akarsular Kızılırmak ve Yeşilırmak’a karışır. Kızılırmak’a karışan Yıldızeli Çayı (Kalınırmak) ile Yıldız Çayı (Cebirırmak), başlıca akarsularıdır. Yıldızeli Çayı Vâdisinde bulunan geniş düzlükler ilçenin başlıca tarım alanıdır. Kuzeyindeki dağlar kayın, güneyindeki dağlar ise sarı çam ormanları ile kaplıdır. Denizden yüksekliği 1350 metredir.
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Buğday, şekerpancarı, patates, çavdar ve soğan başlıca tarım ürünleridir. Ayrıca elma, armut ve baklagiller üretilir. Hayvancılık ekonomik açıdan önemlidir. Koyun, sığır ve Ankara keçisi beslenir. Mâdenler bakımından oldukça zengindir. Flüorit, kireçtaşı, mermer ve tuğla-kiremit hammaddesi başlıca yer altı mâdenleridir.
İlçe merkezi Yıldızeli Çayı Vâdisinde kurulmuştur. Eski ismi Yenihan’dır. Önemli kervan yollarının kesiştiği noktadaki bir hanın etrafında gelişmiş eski bir konaklama merkezidir. Belediyesi 1889’da kurulmuştur. Sivas-Samsun demiryolu ile Yozgat-Sivas karayolu ilçe merkezinden geçer. İl merkezine 41 km mesâfededir.
Coğrafi Konum : İç Anadolu bölgesinde yukarı Kızılırmak bölümünde Sivas ilinin batısında, ilçe toprakları ve merkez, batıda Almus ilçesi ve Artova, doğuda Sivas'ın Hafik ve merkez, batıda Yozgat'ın Akdağmadeni, güneyde ise Şarkışla ilçeleri ile çevrilidir. Sivas ilinin en geniş topraklarına sahiptir. Yüzölçümü 4095 km2, rakımı 1400 metredir. Bu toprakların ürün getirebilir arazisi 156.013 %38.3 mera arazisi 140000 %34.2 ormanlık arazisi, 22.225 hektar %19.8 dekar, taban arazi 9.340 dekar %2.3'üdür. İlçede kara iklim hüküm sürmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Yeryüzü şekilleri Çal Dağı, Çamlıbel Dağları, Yıldız Dağı, Tura ve Gürcü Dağları bulunmaktadır. Önemli akarsuları Han deresi, Kümbet Suyu, Yıldız Irmağı ve Kızılırmak bulunmaktadır. Ayrıca onbir adet sulama göledi vardır. Bunların sıralanması şöyledir : Sarıçal, Altınoluk, Kerimumum, Çağlar, Aşağı Çakınak, Ilıca, Avcıpınarı, Kaman Etyemez, Demirözü, Yusufoğlan göletleridir.
İlçenin Tarihçesi : Yıldızeli ilçesi Osmanlı padişahlarından IV. Murat'ın Bağdat Seferi sırasında 1639 yılında Sadrazamlarından Kemenkeş Kara Mustafa Paşa tarafından askerlerin konaklama merkezi olarak kurulmuştur. Halen günümüze kadar camii ve hamam tarihi eser olarak korunmaktadır. İlçenin ilk ismi "Yenihan" olarak verildi ise de daha sonra Yıldız Dağından esinlenerek "Yıldızeli" olarak değiştirilmiştir. Yahu, Çırçır ve Direkli isminde üç nahiyesi ve 128 köyü bulunmaktadır.
Tarihi Değerleri :
Kemankeş Kara Mustafa Paşa Camii : Kemankeş Kara Mustafa Paşa 1640'ta camii,iki han ve bir de hamamdan oluşan bir külliye yaptırmıştır.
Camii, kuzey-güney doğrultuda dikdörtgen planlıdır. Tavanı yuvarlak ahşapların yanyana getirilmesiyle yapılmıştır. Tavanı beden duvarları ve iki büyük ahşap sütun taşımaktadır. Kuzeyde son cemaat yeri ile asıl ibadet alanı arasında kesme taş örgülü tek şerefeli minaresi yer almaktadır. Sarı kesme taştan inşa edilen camii büyük çapta onarım görmüştür.
Hamam : Camiinin güney batısında hükümet konağının arka kısmındadır. Kuzey güney doğrultuda camii ye paralel olup dikdörtgen planlıdır. Güney köşeleri kesme taş diğer cepheleri moloz taş örgülüdür. Soğukluk ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır.
Han : bugünkü hükümet konağının yerinde olan han yıkılmış sadece güneyde bazı duvar izleri vardır.
Şeyh Halil Türbesi : Aynı adla anılan köydedir. Dıştan kare planlı üzeri kubbe ile örtülü olup kubbeye geçişler tromplarla sağlanmıştır. Türbe iç duvarlarından ve kubbe eteğinde kalem işi süslemeler yer alır. Mihrap nişinin batısında köşk resmi ile üzerinde 1858 tarihi yazılıdır.
Akçakoca Köyü Türbesi : Türbe tamamen yenilenmiştir. Çevresinde devşirme antik parçalara rastlanmaktadır.
Banaz Köyü türbesi : 6
Ekonomisi tarıma dayalıdır. Buğday, şekerpancarı, patates, çavdar ve soğan başlıca tarım ürünleridir. Ayrıca elma, armut ve baklagiller üretilir. Hayvancılık ekonomik açıdan önemlidir. Koyun, sığır ve Ankara keçisi beslenir. Mâdenler bakımından oldukça zengindir. Flüorit, kireçtaşı, mermer ve tuğla-kiremit hammaddesi başlıca yer altı mâdenleridir.
İlçe merkezi Yıldızeli Çayı Vâdisinde kurulmuştur. Eski ismi Yenihan’dır. Önemli kervan yollarının kesiştiği noktadaki bir hanın etrafında gelişmiş eski bir konaklama merkezidir. Belediyesi 1889’da kurulmuştur. Sivas-Samsun demiryolu ile Yozgat-Sivas karayolu ilçe merkezinden geçer. İl merkezine 41 km mesâfededir.
Coğrafi Konum : İç Anadolu bölgesinde yukarı Kızılırmak bölümünde Sivas ilinin batısında, ilçe toprakları ve merkez, batıda Almus ilçesi ve Artova, doğuda Sivas'ın Hafik ve merkez, batıda Yozgat'ın Akdağmadeni, güneyde ise Şarkışla ilçeleri ile çevrilidir. Sivas ilinin en geniş topraklarına sahiptir. Yüzölçümü 4095 km2, rakımı 1400 metredir. Bu toprakların ürün getirebilir arazisi 156.013 %38.3 mera arazisi 140000 %34.2 ormanlık arazisi, 22.225 hektar %19.8 dekar, taban arazi 9.340 dekar %2.3'üdür. İlçede kara iklim hüküm sürmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Yeryüzü şekilleri Çal Dağı, Çamlıbel Dağları, Yıldız Dağı, Tura ve Gürcü Dağları bulunmaktadır. Önemli akarsuları Han deresi, Kümbet Suyu, Yıldız Irmağı ve Kızılırmak bulunmaktadır. Ayrıca onbir adet sulama göledi vardır. Bunların sıralanması şöyledir : Sarıçal, Altınoluk, Kerimumum, Çağlar, Aşağı Çakınak, Ilıca, Avcıpınarı, Kaman Etyemez, Demirözü, Yusufoğlan göletleridir.
İlçenin Tarihçesi : Yıldızeli ilçesi Osmanlı padişahlarından IV. Murat'ın Bağdat Seferi sırasında 1639 yılında Sadrazamlarından Kemenkeş Kara Mustafa Paşa tarafından askerlerin konaklama merkezi olarak kurulmuştur. Halen günümüze kadar camii ve hamam tarihi eser olarak korunmaktadır. İlçenin ilk ismi "Yenihan" olarak verildi ise de daha sonra Yıldız Dağından esinlenerek "Yıldızeli" olarak değiştirilmiştir. Yahu, Çırçır ve Direkli isminde üç nahiyesi ve 128 köyü bulunmaktadır.
Tarihi Değerleri :
Kemankeş Kara Mustafa Paşa Camii : Kemankeş Kara Mustafa Paşa 1640'ta camii,iki han ve bir de hamamdan oluşan bir külliye yaptırmıştır.
Camii, kuzey-güney doğrultuda dikdörtgen planlıdır. Tavanı yuvarlak ahşapların yanyana getirilmesiyle yapılmıştır. Tavanı beden duvarları ve iki büyük ahşap sütun taşımaktadır. Kuzeyde son cemaat yeri ile asıl ibadet alanı arasında kesme taş örgülü tek şerefeli minaresi yer almaktadır. Sarı kesme taştan inşa edilen camii büyük çapta onarım görmüştür.
Hamam : Camiinin güney batısında hükümet konağının arka kısmındadır. Kuzey güney doğrultuda camii ye paralel olup dikdörtgen planlıdır. Güney köşeleri kesme taş diğer cepheleri moloz taş örgülüdür. Soğukluk ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır.
Han : bugünkü hükümet konağının yerinde olan han yıkılmış sadece güneyde bazı duvar izleri vardır.
Şeyh Halil Türbesi : Aynı adla anılan köydedir. Dıştan kare planlı üzeri kubbe ile örtülü olup kubbeye geçişler tromplarla sağlanmıştır. Türbe iç duvarlarından ve kubbe eteğinde kalem işi süslemeler yer alır. Mihrap nişinin batısında köşk resmi ile üzerinde 1858 tarihi yazılıdır.
Akçakoca Köyü Türbesi : Türbe tamamen yenilenmiştir. Çevresinde devşirme antik parçalara rastlanmaktadır.
Banaz Köyü türbesi : 6
- 6 metre ebadında kare planlı dıştan sekizgen kasnaklı içten köşe üçgenleri yardımıyla kubbeye geçilmektedir.0.80m kalınlığındaki beden duvarları kesme taş kasnak ve kubbe moloz taş örgülüdür. İçten sıvalı olup mihrap nişi sadedir. Plan tertibi malzeme ve mimari açıdan 15. yüzyıl yapısı olduğu inbahı vermektedir.
Kümbet Köyü Kalesi : Kümbet köyünün güney-batı yönünde kayalık üzerindedir. Kaleye ait duvar ve temel kalmamıştır. Yüzey buluntularına göre Roma döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. Kayaların oyulması ile merdivenli su yolu yapılmıştır. Yarıya kadar toprak ve taş doldurulmuştur. Bunlardan başka ilçe ve çevresinde höyük ve mağaralar bulunmaktadır.